Bij de pomp

Historie en ligging
Aan de Dorpsstraat in de historische kern van Gelselaar gelegen voormalige boerderij annex smederij en winkel, in de huidige vorm grotendeels daterend uit 1913-1914. In deze jaren werd het pand grondig verbouwd in Overgangsarchitectuur. De architect was, naar verluidt, de bouwkundige Enklaar uit Ruurlo. Enklaar was ook betrokken bij de verbouwing van de boerderij Dorpsstraat 27. De functie van smederij verloor het pand na het overlij den van de smid in 1921. Het achterhuis heeft voor wat betreft de gevels aanzienlijke wijzigingen ondergaan zoals het vervangen van de achtergevel in 1975. Tegenwoordig wordt het pand als dubbel woonhuis gebruikt. Het pand is gelegen op een oude bouwplaats nabij het punt waar de Driessenweg aansluit op de Dorpsstraat. Het aan de Dorpsstraat gesitueerde pand vormt een markant en beeldbepalend element aan deze straat in de historisch gegroeide dorpskem van Gelselaar waarvan het karakter bepaald wordt door een oude wegenstructuur en een bebouwing die grotendeels in de huidige vorm uit de periode 1850-1940 dateert. Het pand is door de prominente situering van bijzonder belang voor de instandhouding van het karakter hiervan.

Plattegrond en opbouw
Het pand is gebouwd op een T-vormige plattegrond. Het voorhuis is voorzien van een zadeldak met aan de voorzijde een aangekapt dwars hierop staand zadeldakje en aan de achterzijde een deels lager doorgetrokken dakschild. Het achterhuis is voorzien van een afgewolfd zadeldak. De daken zijn merendeels belegd met rode verbeterde of rode opnieuw verbeterde Hollandse pannen. Op de nok van het voorhuis bevindt zich links een bakstenen schoorsteen. In het linker zijschild van het dak van het achterhuis bevindt zich eveneens een bakstenen schoorsteen. Het voorhuis is voorzien van een omlopende grijs gesausde gepleisterde plint. De gevels van het voorhuis zijn opgetrokken in baksteen gemetseld in kruisverband. De gevels van het voorhuis worden verlevendigd door de toepassing van zwarte en grijze verblendsteen in de boogvelden boven deur- en vensters en in de sierbanden ter hoogte van de lekdorpels en de bovendorpels van de vensters. De gevels van het achterhuis zijn gemetseld in halfsteens verband. Aan de zijde van de rechter zijgevel bevindt zich een in hout opgetrokken aanbouw. De gevels van het voor- en achterhuis worden overwegend afgesloten door zinken bakgoten. De topgevels van voorgevel en zijgevels en de achtergevel zijn voorzien van windveren.

Voorgevel
De asymmetrisch ingedeelde zes traveeën brede voorgevel van het voorhuis is asymmetrisch ingedeeld waarbij zich in de tweede travee de oorspronkelijke entree van nummer 35 bevindt en in de zesde afgeschuinde travee zich de nu niet meer gebruikte winkeldeur bevindt die nu deel uitmaakt van het woonhuis nr.37 ( de huidige ingang van deze woning is gelegen in de rechter zijgevel). Ten behoeve van de afgeschuinde hoek bevinden zich boven de vensters en de deur van het winkelgedeelte ijzeren lateien. De gevel heeft van links naar rechts: een breed venster voorzien van twee gekoppelde vernieuwde ramen met van geel kathedraalglas voorziene 15-ruits bovenlichten en luiken; een door een geprofileerde rondboog afgesloten ingangsportiek met tegelvloer in zwart en oker en een paneeldeur met vier ruiten en een halfrond 8-ruits bovenlicht; twee vensters die ieder voorzien zijn van een raam overeenkomstig de ramen in de linker travee en luiken; een zeer breed venster met twee gekoppelde ramen als in de linker travee doch bier voorzien van 18-ruits bovenlichten en tenslotte in de afgeschuinde hoek een paneeldeur met twee onderpanelen en een grote glasruit alsmede een halfrond 8-ruits bovenlicht. In de boven de tweede en derde travee gelegen puntgevel bevinden zich twee kleine vensters met stolpramen en 8-ruits bovenlichten.

Linker zijgevel
De gevel van het voorhuis heeft op de begane grond een venster als in de middelste traveeën van de voorgevel. De verdieping bezit twee vensters met vernieuwde ramen. De linker zijgevel van het achterhuis is vernieuwd en heeft een garagedeur en twee brede vensters waartussen een deur.

Achtergevel
De vernieuwde achtergevel is voorzien van drie vensters. In het dakschild bevindt zich een later toegevoegde dakkapel. De links van het achterhuis gelegen terugliggende in hout uitgevoerde gevel van een latere aanbouw bezit drie gekoppelde vensters.

Rechter zijgevel
De korte rechter zijgevel van het voorhuis heeft links in de afgeschuinde zijde de reeds hierboven beschreven winkeldeur. Rechts hiervan bevindt zich een venster als in de linker zijgevel. In het rechts hierop aansluitende geveldeel is de indeling gewijzigd. Oorspronkelijk beyond zich hier een deur met aan weerszijden een venster. Bij de wijziging is de deur door een raam vervangen en is deur verplaatst naar de plaats van het rechter venster. De verdieping bezit twee vensters als in de linker zijgevel.

Interieur
Hoewel het interieur van het pand in de loop der jaren is gemoderniseerd zijn diverse oorspronkelijke interieuronderdelen bewaard gebleven zoals onder meer de gang van nr.35 die belegd is met zwarte en okerkleurige tegels. In de gang bevindt zich tevens de trap naar de verdieping die voorzien is van een in kandelabervorm gesneden beginbaluster. De deuren zijn in drie kleuren/patronen gehout. In de gangkast is nog een restant te zien van de oorspronkelijke afwerking van de wanden van de gang. Oorspronkelijk was er sprake van een wit-grijs gemarmerde lambrizering waarboven een beige geschilderde muur gedecoreerd met sjabloonschilderingen, gedecoreerd met onder meer vazen gevuld met bloemen . Onder de linker voorkamer bevindt zich een kelder.

Reden van plaatsing

Architectuurhistorische criteria:

• Het pand vormt een redelijk gaaf voorbeeld van een in een Overgangsarchitectuur gebouwde T-boerderij annex smederij met winkel uit de vroege twintigste eeuw. Het pand vormt het enige bewaard gebleven voorbeeld van dit bouwtype in de kern van Gelselaar;
• Het complex bezit een voor de bouwtijd karakteristieke detaillering en materiaal-gebruik waarbij met name de toepassing van zwarte en grijze verblendsteen in de gevels opvalt;
• Het pand bezit nog diverse bewaard gebleven oorspronkelijke interieurelementen zoals een betegelde vloer in de gang en een oorspronkelijk trappenhuis.

Stedenbouwkundige criteria:

Het aan de Dorpsstraat, nabij de hoek met de Driessenweg, gesitueerde pand vormt een markant en beeldbepalend element aan deze straat in de historisch gegroeide dorpskem van Gelselaar waarvan het karakter bepaald wordt door een oude wegenstructuur en een bebouwing die grotendeels in de huidige vorm uit de periode 1850-1940 dateert. Het pand is met name vanwege het voorhuis van bijzonder belang voor de instandhouding van het karakter hiervan.

beschrijving: Gelders Genootschap, drs. R. Crols, beschreven op 21 april 1999

bron: gemeente Berkelland